Vuk Stefanović Karadžić
Na današnji dan ( tj. 7.11.1787. g.) Vuk Stefanović Karadžić, veliki reformator jezika, našeg govornog područja, pisac, kritičar, sakupljač narodnih pjesama i izuzetno važna istorijska ličnost.
Rođen je u selu Tršiću, u Srbiji, kao i njegov otac Stevan po kome je dobio drugo prezime Stefanović. U Tršić se preselio Vukov đed Joksim iz Drobnjaka, iz sela Petnica kod Durmitora. Vukova majka je bila iz sličnog područja kao i njegov otac. Ne postoje tačni podaci ali je govorio da je ona “Nekud iz Nikšića”. Kako su mu roditelji sa govornog područja čiji je narodni jezik najpravilniji u odnosu na ostale, zbog čega je i narodna književnost sa ovih područja najbogatija, može se reći da je ovo odredilo dalji tok njegovog života.
Sto se tiče Vukovog školovanja, prvim slovima ga je naučio rođak kada je ima oko pet godina a kasnije je upisao neku školu u Loznici koja se ubrzo zatvara zbog kuge. Dalje se obrazovao u Manastiru Tronoši, poslije čega je napravio pauzu sa školovanjem, ali tu nije stao sa obrazovanjem. U to vrijeme, pored skromnog obrazovanja, Vuk je mnogo čitao te tako stekao ugled najučenijeg čovjeka svoga kraja. Posebno su na njega uticala djela Dositeja Obradovića, zbog čega odlučuje da se upozna sa njime. O ovom susretu je ostalo zapisano da ga Dositej uopšte nije primio već da ga je grubo otjerao od sebe.
Kada je buknuo Prvi srpski ustanak Vuk se nalazio u Brogradu i, koliko je to mogao, aktivno učestvovao u ustanku. Obavljao je funkciju pisara kod Đorđa Ćurčije, jednog od ustaničkih vođa. Poslije Ćurčijine smrti odlučuje da nastavi svoje obrazovanje. U jesen 1804. g. ide u Sremske Karlovce, đe je u to vrijeme bila poznata škola. Tu se i susreo sa Lukijanom Mušickim, koji mu je kasnije pomogao pri pravljenju gramatike za novu ćirilicu koja po njemu nosi još i naziv ‘vukovica’. Od 1806. do 1813. Vuk je vršio razne administrativne funkcije po Srbiji i jedno vrijeme patio od teške bolesti čije je posljedice nosio tokom čijelog života. Njegov život nastavlja se u Pešti đe upoznaje srpske intelektualce koji su živjeli i radili u Austro-Ugarskoj.
To su bili: Savo Mrkalj, Luka Milovanović i D. Davidović. Ipak, ključan je bio susret sa Jernejom Kopitarem 1813. godine, koji je bio cenzor slovenskih knjiga u Beču. Cijeloga života, Jernej je Vuku bio odan prijatelj i vjerna podrška u skoro svim poduhvatima. On ga je i naveo da napiše prvu gramatiku. On ju je nazvao “Pismenica slavjano-serbskog jezika po narodnom govoru”, koja je bila objavljena 1814.g.
Objavljivanjem ove knjige (1814. g.) započinje Vukova borba za uvođenje narodnog jezika koja traje 50 godina, sve do njegove smrti 7. februara 1864.g. Što se tiče promjene koje je Vuk napravio na tada aktuelnu ‘azbuku’ koja bi se teško mogla tako nazvati jer je bila vrlo nesređena, to je smanjivanje broja slova od prvobitnih 40 na 30. Većinu tih slova Vuk je opravdano smatrao suvišnim te ih je sažeo ili izbacio.
Slova koja je uveo bila su: љ, њ, ј,ђ, џ, ћ a pored toga uveo je grafeme ф i x. љ je nastalo spajanjem slova л i mekog znaкa ь,na isti način je nastalo i slovo њ. Slovo џje preuzeo iz starih rumunskih rukopisa , ћ iz starih srpskih rukopisa a slovo ђ mu je predložio stari priјatelj Lukijan Mušicki.
Slovo j je stvaralo najviše problema, iž razloga je bio što je preuzeto iz latinice. Njegovi protivnici najviše su ga mučili zbog toga optužujući ga da na taj način hoće da pokatoliči srpski narod, što je vrlo glupa i besmilsena tvrdnja ako se i malo o njoj razmisli.
Vuk je jezik prostoga naroda uveo u književni, smatrajući da književna ostvarenja treba da budu otvorena za svakog, pa i najobičnijeg, čovjeka a ne za određeno izdvojeno društvo. Vuk, bilo koliko se zalagao za pravila u gramatici, je govorio da prava književna ostvarenja jedino mogu da mijenjaju jezik jednog naroda a ne trećerazredni pisci koji su uobražene veličine. Milovan Vidaković, najgori protivnik Vuka i njegove reforme, bio je baš primjer takvog pisca.
1 2
Kratki URL: https://zrcalo.me/?p=1837
Objavio Urednik
dana stu 7 2011. u kategoriji Lik i djelo.
Možete pratiti sve u vezi ovog teksta putem RSS 2.0.
Ako želite, prokomentarišite ovaj tekst