Konstraktine grafeme

Višemedijsko djelo “Skup slova” predstavlja kritiku aktuelne tranzicije iz stvarnog u virtuelni život. Umjetnica presipituje granice između stvarnog i imaginarnog, društva i (otuđene) individue te nove definicije čovjeka i vječnosti.

Na samom početku, kroz priču o sudskom epilogu, Konstrakta se bavi jednom od najvećih savremenih debata – pitanjem diskriminacije. Ovaj pojam se kroz istoriju prvenstveno vezuje za suzbijanje rasne i polne diskriminacije, koje su, nažalost, i dalje prisutne u svim segmentima našeg društva, kako na Balkanu, tako i globalno. Međutim, u posljednje dvije decenije pojavljuje se tendencija, promovisana uglavnom “progresivnim” partijama i političkim akterima, kojim se obesmišaljava pojam diskriminacije. “Biti diskriminisan” postaje maska za promociju retrogradnih svjetonazora uz koju neizostavno ide deformisanje originalnih umjetničkih ideja zbog vještački nametnute “inkluzije”. Primjer toga su posljednje produkcije Diznijevih filmova, konkretno forsiranje da lik sirene Arijel i Snežane tumači crnkinja samo da bi se neka kvota ispunila. Drugi način na koji “nova diskriminacija” i nametnuta inkluzija deformišu društvo je kroz relativizaciju ljudskih prava. Konstrakta razmatra upravo to obesmišljavanje ljudskih prava. Zahtjev čovjeka da bude vjenčan svojim kompjuterom biva odbijen od strane suda što podstiče našeg neznanog junaka da igra na kartu diskriminacije.

S obzirom da većina ljudi dnevno najviše vremena provodi za svojim računarom/pametnim telefonom, čak višestruko više nego sa članovima svoje porodice, postavlja se pitanje: zbog čega je “brak” između čovjeka i računara postao dominantni izraz naše egzistencije?

U muzičkom poglavlju “Šta će meni ko” Konstrakta daje odgovor na ovo pitanje, ogoljujući savremenu formu sebičnosti odnosno straha od života koja je zapravo glavni pokretač tranzicije ka virtuelnom, bezbolnom životu. Taj sterilni “život”, lišen višeslojnih emocija i prirodnih pojava, kreiran je kao sklonište čovjeka od svake vrste bola. Međutim, čovjek ne može pobjeći od sebe i kad-tad se mora suočiti sa sobom, kako je umjetnica oslikala u performansu četiri identične figure u crvenom.

Muzičko-vizuelni performans “Muve” ostavlja poruku sadašnjim a pogotovo budućim generacijama o životu na selu, realnim senzacijama kao što su miris bagrema, zujanje muva, žarko sunce i ručak ispod oraha. Orah nije slučajno odabran jer se po narodnom vjerovanju povezuje sa smrću i njegova prezentacija u kontekstu performansa može se interpretirati kao mračna slutnja i nagovještaj budućnosti bez realnih, životnih iskustava.

“Lorem ipsum” originalno potiče iz Ciceronovog djela “Krajnosti dobra i zla” napisanog prije više od 2000 godina (preciznije, 45. godine p.n.e.). Iz rečenice “Neque porro quisquam est qui dolorem ipsum quia dolor sit amet, consectetur, adipisci velit…” (“Nikoga nema ko ljubi samu bol, ko je traži i želi je imati, jednostavno zato što je puka bol…”) prije 500 godina uzeto je “Lorem ipsum” kao probni tekst. Sa pojavom digitalizacije, ove riječi su prenesene na naše računare i služe za popunjavanje prostora na novoosnovanim sajtovima. Danas postoje brojne verzije ovog teksta (čak i Lorem ipsum generatori na internetu) koje sadrže nasumične riječi, tako je značenje izvornog citata potpuno obesmišljeno a sve zbog jedne utilitarističke radnje. Prateći ovu analogiju, Konstrakta se ismijava vještačkoj realnosti koja je deformisana kopija opipljive realnosti isto kao što je današnji, kompjuterski generisani, lažni latinski tekst iskrivljena kopija Ciceronove misli. Stih “To sam ja, to nisam ja, avatar mog avatara” precizno oslikava kontradiktorne percepcije kojima smo izloženi otkako je vještačka inteligencija počela da kreira digitalne ličnosti (već se koriste u reklamama umjesto realnih osoba), lažne vijesti i jednu novu formu umjetničkih djela, koja nijesu ništa drugo sem reciklaža različitih stilova i ideja.

U posljednjem poglavlju “Zauvek, sine” Konstrakta nam se obraća i kao čovjek i kao avatar, kreirajući jedan novi, originalni umjetnički identitet. Björk se donekle u svojim višemedijskim kreacijama dotakla ovog koncepta (npr. u performansu za “Notget”) ali njeno djelo nema filozofsku dimenziju. Konstraktin avatar i realna ličnost u čvrsto prepleteni u vapaju individue da bude prisutna makar u formi nekog holograma svojim potomcima. U svom obraćanju umjetnica preispituje novu definiciju čovjeka i vječnosti. Slično kao sa Pandorinom kutijom na čijem dnu se nalazila nada, Konstrakta u posljednjem poglavlju svog “Skupa slova” daje nadu za humanu upotrebu savremene tehnologije kao alatke za mudrost i ljubav umjesto za otuđenje i sebičnost.

Od nas zavisi da li će se ti skupovi slova, što suštinski jesu programski jezici, koristiti kao blagoslov za buduće generacije ili kao sredstvo za njihovu (samo)izolaciju.

Milica Kankaraš Berber