Harfa u romantizmu
Kroz svoju višemilenijumsku istoriju harfa je bila sinonim za duboki, mistični, kontakt čovjeka sa svjetlošću božankog svijeta. Kod Sumeraca harfa se ,,koristila tokom izricanja proročanstava velikog sveštenika” (Ruže, Muzika i trans). Sličnu upotrebu nalazimo i kod starih Jevreja. U istoriji muzike priča o Davidu koji je svirao harfu (liru) da bi smirio Saulovo ludilo smatra se jednim od najpoznatijih primjera muzičkog egzorcizma. U antičkoj Grčkoj, harfa, odnosno lira, vezana je za kult Apolona, boga proroštva, izliječenja, muzike, streličarstva i sunca.
Brojni primjeri govore o harfističkoj muzici korišćenoj za ostvarivanje apolonijskih ideala. U zavinosti od epohe, njena primjena je varirala. U razdoblju između prvih vjekova nove ere pa sve do prvih godina prosvetiteljstvaharfa nije zabilježila znatnije usavršavanje u Evropi, zbog asketskog duha Hrišćanstva. Na prvi pogled djeluje paradoksalno: slikani su anđeli kako sviraju harfu a iz srednjevjekovne Zapadne Evrope ostalo je sačuvano samo nekoliko harfi. Irska, zemlja koja nije pretrpjela toliko jak uticaj Inkvizicije, njegovala je harfu kao svoj nacionalni instrument jer je taj instrument sastavni dio keltske kulture.
Renesansa je otvorila čovjeku vidike za jednu novu duhovnost. Prve opere koje govore o nesrećnoj ljubavi Orfeja i Euridike doprinijele su da nakon nekoliko vjekova bude skrenuta pažnja na harfu (liru). Stvoreni su povoljni uslovi za razvoj tako da krajem XVI i početkom XVII vijeka nailazimo na harfe sa trostrukim nizom žica a gotovo vijek kasnije izgrađena je dijatonska harfa, osnova moderne harfe.
Pojava prosvjetiteljstva podstakla je čovjeka da produbi istraživanje muzičkog mikrokosmosa. Kao sintezapolifone religioznosti baroka, lakoće rokokoa i formiranja dursko-molskog sistema nastao je klasicizam.
Tokom XVIII vijeka usavršen je mehanizam harfe sa jednostrukim pedalnim sistemom. Sebastian Erard je 1794. napravio prvi patent za ovaj tip harfe u Engleskoj. Za razliku od prethodnih graditelja, Erard je koristio sedam pedala tako da je svaka žica mogla biti preštimana za polustepen naviše. Nekoliko godina kasnije napravljena je hromatska harfa po ugledu na klavir. Ona je sadržala dva niza žica međusobno isprepletenih. Jedan niz je odgovarao bijelim dirkama klavira, tj. C-duru, dok je drugi niz odgovarao crnim dirkama. Želja da se otvore tonske mogućnosti je za posljedicu imala uskraćivanje dinamičkih mogućnosti. Naime, žice su bile previše blizu i stoga je bilo moguće koristiti samo piano dinamiku. Međutim, u godini kada je F. Chopin rođen(1810.), Erard je uspješnim patentom riješio problem, izgradivši harfu sa dvostrukim pedalnim sistemom odnosno modernu pedalnu harfu.
Romantizam je podstakao čovjeka da izrazi svoja osjećanja otkrivši svu misterioznost Prirode, fantastike, egzotike i Srednjeg vijeka. Dok je intelekt bio dominantna psihološka funkcijaprosvjetiteljske ere (u smislu jungijanske psihologije) i klasicizma, sada emotivnost i intuicija umjetnika igraju glavnu ulogu u umjetničkom stvaralaštvu. Geteov Verter nas uvodi u nježnost i strast, ljubav i smrt kao osnovni princip dualizma ljudske duše. U Tolstojevom ,,Ratu i miru” nalazimo na opise tadašnjih mladih iz aristokratskog društva za koje je bilo uobičajeno čitanje sjetne poezije i sviranje nokturna na harfi. ,,Rana je tačka kroz koju Svjetlost dolazi” je Rumijeva misao koja najsnažetije opisuje teženje romantika.
Nadermanova harfa sa jednostrukim pedalnim sistemom (National Music Museum, South Dakota, USA)
Duh romantizma pun boli, čežnje i kontradiktornosti, inspirisao je stvaranje mnogih velikih djela. Među najznačajnijimharfistima-kompozitorima romantičarske erenalaze seengleski kompozitor E. Parish-Alvars, češki kompozitor J. L. Dussek, njemački kompozitor L. Spohr i francuski kompozitori: F. A. Boieldieu, G. Pierne, A. Hasselmans, G. Fauré, F. Godefroid. Solistička i kamerna djela koja su stvorili neizostavni su dio repertoara svakog harfiste. Tokom romantizma, harfa nalazi sve više primjene i u orkestarskoj muzici, prije svega kroz koloraturne efekate koji se dobijaju sviranjem glissanda. Kasniji romantici, među kojima se najviše ističu C. Reinecke i R. Wagner doveli su mogućnosti harfe, u smislu tonalnosti, do kranjih granica i time otvorili novu perspektivu impresionistima.
Kratki URL: https://zrcalo.me/?p=3242
Objavio Urednik
dana lip 1 2015. u kategoriji Esej, Književnost.
Možete pratiti sve u vezi ovog teksta putem RSS 2.0.
Ako želite, prokomentarišite ovaj tekst