Otuđenje 13. jula

Naš nesrećni predsjednik skupštine Andrija Mandić uvrtio je sebi u glavu da koristi priredbu dodjele Trinaestojulske nagrade kao platformu za širenje dezinformacija ne bi li uspio u pokušaju da preotme 13. jul od NOP-a, osamdeset godina nakon završetka Drugog svjetskog rata. Čovjek koji zauzme položaj i svojim nastupom zapremi prostor bine i pažnju publike – već sebi umišlja da je sve što izgovori istina. U svom sramnom govoru, predsjednik skupštine je nedvosmisleno ustvrdio da je vođstvo i organizacija ovog veličanstvenog ustanka bilo, ni manje ni više, nego u okviru Jugoslovenske Vojske u Otadžbini, inače kolaboracionističke organizacije. Tačno je da je bilo bivših oficira kao ustanika, ali nakon Aprilskog rata, Jugoslovenska nije imala nikakvu centralnu upravu. Štaviše, čak 31 general Jugoslovenske vojske stavio se neposredno u službu NDH po njenom osnivanju, među kojima je bio i Srbin Milan Uzelac. U svakom slučaju, na sjednici Politbiroa Centralnog komiteta Komunističke partije Jugoslavije, održane 4. jula 1941. godine u Beogradu, donešena je odluka o podizanju ustanka protiv okupatora. Milovan Đilas, član Politbiroa CK KPJ i Glavnog štaba NOP odreda Jugoslavije, upućen je u Crnu Goru da tamo izvrši završne pripreme i rukovodi ustankom. On je tada kao delegat Centralnog komiteta za Crnu Goru dobio specijalna ovlašćenja po partijskoj i vojnoj liniji, s pravom da smenjuje i kažnjavanja partijska rukovodstava.

Milovan Đilas je, po dolasku u Crnu Goru, 8. jula 1941. godine u Ravnom lazu, kod Podgorice, održao sastanak Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru i Boku, kojem su prisustvovali: politički sekretar PK Božo Ljumović, organizacioni sekretar PK Blažo Jovanović, kao i članovi Pokrajinskog komiteta: Radoje Dakić, Savo Brković, Budo Tomović, Vido Uskoković, Krsto Popivoda i Periša Vujošević. Nikakav ustanak ne može da se podigne bez rukovodstva, a još manje da uspije u svojem naumu kao što je to bilo u slučaju Trinaestojulskog. Narod se jeste spontano priključivao, ali bez koordinacije njihovo pregnuće bilo bi dezorijentisano i samo bi se od sebe urušilo.

Interesantno je kako je među glavnim zvanicama na Mandićevoj dodjeli Trinaestojulske nagrade bilo sveštenstvo Mitropolije crnogorsko-primorske. Ova organizaciona jedinica Srpske pravoslavne crkve u zadnje vrijeme je postala posebno prepoznatljiva po svojim novim tumačenjima događaja Drugog svjetskog rata, u cilju da označi komunističku ideologiju kao zločinačku i podmetne bajku o dva antifašistička pokreta kao ozbiljnu teoriju te da naknadno opere ulogu crkve tokom ovih stravičnih dešavanja. Trenutni mitropolit crnogorsko-primorski sjedi na tronu svojeg imenjaka Joanikija Lipovca, svetog svjaštenomučenika po SPC, koji se svojevremeno istakao kao saradnik italijanskih fašista. Dana 12. jula 1941. godine organizovan je Petrovdanski sabor na kojem je uspostavljena kvinsliška marionetska Nezavisna Država Crna Gora.

Među učesnicima ovoga skupa vodeće mjesto zauzimao je Sekula Drljević kao i mitropolit Joanikije Lipovac, dok je od sveštenstva ostalo zabilježeno prisustvo Filareta Koprivice, Sava Martinovića i Luke Pekića. Dan nakon ovog sramnog sabora uslijedio je opštenarodni Trinaestojulski ustanak. Međutim, na dodjeli ovogodišnje nagrade, koja nosi ime po ovom veličanstvenom događaju, SPC koja je mitropolita-kolaboracionistu proglasila svecem, počasni je gost i svaki govornik je pozdravio sveštenstvo na početku svog izlaganja.

Trinaestojulska nagrada umjesto da u sebi sadrži temeljne vrijednosti ustanka po kojem nosi naziv je prerasla u svojevrsnu Nagradu skupštinske većine. Pomirenje od kojeg su Andriji Mandiću puna usta suštinski je pomirenje između laži i istine. Takav odnos prema prošlosti niti je pošten niti je održiv.

Mato Kankaraš