Muzika sa dubokom porukom

Čekanje u redu za ulazak u pozorište uvijek osjećam kao uvertitu za predstavu, koncert ili film. Ljudi se mirno kreću podsjećajući na glasove u horu ili pak instrumente u orkestru dok teže završnom sazvučju uvertire – trenutku kada zauzmu svoje mjesto.

Pored prikladno odjevenih ljudi nađe se, kao po pravilu, ženska osoba koja stvara disharmoniju. Za takvu osobu je definicija elegancije nositi sako preko majice i farmerica sa kojima se odlazi na pijacu. Pored nje je stajao jedan umjetnik. Nosio je košulju iskričave boje (kao da mu je ona birala) usled čega je teško bilo ne primijetiti ih. Boja njegove košulje i dominantna boja njenog ”autfita” su bili u komplementarnom odnosu čime su možda (ne)svjesno potencirali vlastitu komplementarnost. Reklo bi se da je neprirodno da jedan stvaralac izađe sa osobom koja ne umije ni kôd pristojnog oblačenja ispoštovati, međutim, to je uobičajeni obrazac ponašanja ne samo kod stvaraoca već i kod drugih visokoobrazovanih muškaraca kod kojih su spiritualnost i čulnost razdvojeni. Za njih je kriterijum u biranju partnera da dotična posjeduje frivolnu ljepotu (a može i samo frivolnost) jer im to pruža fiktivnu slobodu. Fiktivna sloboda, u ovom kontekstu, znači da muškarac može napustiti takvu ženu bez nekog naročitog osjećanja bola ali zatim ponovo izabrati osobu istog mentalnog kalupa.

Ušla sam ranije nego planirano da ne bih sporednim likovima više pažnje ukazala nego glavnim likovima filma i koncerta.

Nakon uvodnih riječi Vuka Perovića uslijedila je vrlo glasna reklama Telekoma. Poznato je da sponzori obično vole da su na prvom mjestu premda su ovaj put to malo previše pocrtili insistirajući da se ime firme nađe i u samom nazivu festivala. Takođe, ni ministar kulture nije propustio da, u pismu koje je Perovć pročitao, naglasi da je festival finansiran od Ministarstva kulture. Ne znam zbog čega finansijeri insistiraju na isticanju. Novac koji svaki čovjek daje Vladi kroz poreze je tu da bi se od njega realizovale kvalitetne ideje a ne da bismo bili izrazito zahvalni kao da je u pitanju njihov lični novac.

U filmu ”Pet metara od slave” (20 Feet from Stardom) oslikani su životi veoma nadarenih žena koje nisu uspjele da budu priznate kao solistkinje već su veći dio karijere pjevale samo bek vokale, sa izuzetkom Judith Hill, mlade umjetnice koja gradi solističku karijeru. Dok je pažnja javnosti bila usmjerena na slavna imena poput Micka Jaggera ili Stinga bek vokali su uvijek bili ”samo bek vokali”. Za razliku od javnosti, izuzetnu vrijednost tih glasova su najbolje znala baš ta velika, zvučna imena isto kao što su znali da baš bek vokali daju ključni doprinos u stvaranju dobre pjesme. Darlene Love je bila prva crnkinja koja je radila kao bek vokal. Puna radosti i životne energije govori o svom životu, karijeri i periodu kada ju je nepoštovanje producenta dovelo do toga da je samo skinula slušalice i izašla iz studija. Usljed toga je bila primorana da novac zarađuje čisteći kuće. Vratila se ponovo muzici kada je shvatila ili bolje rečeno – prihvatila sopstvenu vrijednost. Pored nje pratimo živote Lise Fischer, koja je više solistkinja nego bek vokal u Stingovom bendu, zatim Merry Clayton, Claudie Lennear, Judith Hill… Sve njihove sudbine se prepliću kao glasovi u polifoniji. Pored izuzetnog talenta zajednička crta većine ovih umjetnica jeste da im je otac bio pastor. Odlazile su kao male u crkvu slušajući gospel i tako paralelno sa sluhom za muziku razvijale unutrašnji sluh, tj. religioznost. Upravo taj unutrašnji sluh je pečat koji čini muziku unikatnom. Pored toga, za njihovu muziku se još može reći da predstavlja jedan od poslednjih izdanaka hot-džeza. Hot-džez je pojam koji su istoričari muzike dali prvoj fazi razvoja džeza. Jedna od glavnih karakteristika su improvizacije obojene posebnim instrumentalnim postupcima (glissanda, sordinirani i na druge načine izmijenjeni zvukovi). Slobodu koju je taj džez imao ugušio je kompozitor Paul Whiteman zahtijevajući da se sva muzika zapiše. Metaforički rečeno, ”hvatanje” slobodnog duha džeza u jednu intelektualnu mrežu podsjeća na pokušaj da se voljena žena uhvati manipulacijama. Posljedica toga je bio nestanak inspiracije i umjetnici koji svoja djela često maskiraju kao free-džez. Obzirom da se radi o duhu muzike, dakle, o nečemu što se ne može uništiti, zahtjev jednog vrlo racionalnog muzičara je zapravo samo taj duh otisnuo ka ljudima koji imaju istančan unutrašnji sluh. On i dalje živi kroz glasove žena za čija imena nismo čuli zahvaljujući industriji koja ne favorizuje crnkinje.

Nakon filma uslijedio je kratki koktel i koncert grupe Deep Thoughts.

U vremenu kada smo preplavljeni muzikom koja ne nosi nikakvu dublju poruku i postoji isključivo zbog profita, nastup grupe čija su muzika i visoka duhovnost prepleteni zvuči kao čista anarhija. Da bih bolje ilustrovala šta mislim pod anarhijom dosta je osvrnuti se na jedan događaj. Prošle nedjelje je na poznatoj emisiji ”Sing your face off” Jon Lovitz, umaskiravši se u Pavarotija pokušavao i da pjeva kao on. Neodoljivo je podsjećao na Boru Drljaču kog su veoma obrazovani voditelji te vašarske igre (koja se emituje na Pinku) krstili kao ”krajiškog Pavarotija”. Prosto je fantastičan podatak da se slučaj američkog Pavarotija odigrao dobrih pet godina nakon krajiškog (!)

Niko ne može opovrgnuti koliko muzički mejnstrim vrvi od imitacija i plagijata. Gore opisani očigledni plagijati su samo mali primjer nečega što je Attali nazvao serijskim ponavljanjem. Oduprijeti se toj hijerarhiji bi bilo ono što se u današnjem kontekstu može nazvati anarhijom. Otpor muzici koja promoviše frivolnost se ogleda i u Stingovoj izjavi, koja je sastvani dio filma ”Pet metara od zvijezda”, kada kaže, parafraziram, da muzika mora imati uzvišeni cilj jer bez toga slava ne znači ništa.

Deep Thoughts su u potpunosti opravdali ovu izjavu.

Milica Kankaraš