MORAŠ UPOZNAVATI ZEMLJU KOJU VOLIŠ

Omiljena tema đeda Luke bio je komunizam. To je učenicima prezentirao. Kako je komunizam ušao u Crnu Goru? Braća Đilas, Milovan i Aleksa, obojica su rođeni u Podbišću, opština Kolašin. Aleksu su zvali Bećo. On je bio stariji 5 godina od Milovana. Rođen je 1906. a poginuo 1941. Ubila ga je antikomunistička milicija 2. novembra 1941. Jokin đed se s njim družio. Išli su u učiteljsku školu na Cetinju i u Beogradu. Tokom školovanja Aleka se priključio komunističkom pokretu. Učestvovao je u radu ilegalnih mladih komunista, u raznim demonstracijama koje je organizovala KPJ. Godine 1929. radio je kao učitelj. Zbog revolucionarnog rada kažnjavala ga je Kraljevina Jugoslavija. Premještan je u zabačene krajeve i na kraju mu je zabranjeno da bude učitelj. Iako stalno proganjan i hapšen on postaje član KPJ 1935. U Narodnooslobodilački pokret stupio je 1941. i bio član Štaba Komskog NOP odreda. Njegov brat Milovan – Đido poslije završene osnovne škole u Podbišću ide u Berane, u gimnaziju. Upisuje filozofiju i pravo 1932., u Beogradu i ne stiže da studira jer se povezuje s ilegalnom organizacijom mladih komunista. Već 1933. biva primljen u KPJ i ubrzo uhapšen i ispitivan u zloglasnoj Glavnjači. Ništa nije priznao pa su ga osudili na 5 godina zatvora. Dok je bio u zatvoru, u Sremskoj Mitrovici, preveo je 3 romana Maksima Gorkog i 10 njegovih pripovjedaka. Sve to je ispisao na toaletnom papiru. Kad je iz zatvora izašao dobio je zadatak od KPJ da šalje dobrovoljce u Španiju koji treba da se bore za republiku. Tamo je general Franko, fašista, bio podržan od Hitlera i Musolinija. Simpatizer generala Franka bio je Miloš Crnjanski. Dok su članovi komunističke partije stizali u Španiju pješice, kozjim stazama, Miloš Crnjanski sletio je avionom, da podrži fašizam. Đilas je, od 1940. bio član Politbiroa CK KPJ. Bio je veoma značajan čovjek komunističke parije. Poslat je u Crnu Goru 1941. i data su mu ovlašćenja da smjenjuje i kažnjava partijska rukovodstva. Po nalogu partije organizovao je gerilske borbe protiv okupatora i 13. jula one su se pretvorile u crnogorski opštenarodni ustanak. Poznat je po tzv. lijevim greškama jer se surovo obračunavao sa neistomišljenicima. To su one greške koje su pravili članovi KPJ tokom sprovođenja partijske linije. Evo šta je đed zapisao: “Krajem jula 1941. KPJ je usvojila partijsku liniju (platformu) prema kojoj se njen politički i vojni angažman u Drugom svjetskom ratu bazirao na narodnooslobodilačkoj borbi, a klasna komponenta komunističkog učenja odnosno uvođenje socijalne revolucije – odloženo je. KPJ je organizovala i izvela u Crnoj Gori i drugim krajevima Jugoslavije ( a najviše u Crnoj Gori) likvidacije političkih protivnika putem strijeljanja! To su ubistva iz zasjede i drugi oblici egzekucija. Likvidacije su vršene van ratnog okršaja i na bazi suprotstavljenih političkih mišljenja. U Crnoj Gori je, do sredine decembra 1941., likvidirano 117 ljudi, protivnika NOP-a. Od aprila 1942. ukupan broj likvidiranih je oko 700 ljudi. Na sjednici 8.4.1942. Centralni komitet odlučio je da prekine sa ovom surovom praksom likvidacija koje je proglasio lijevim greškama i od tada je partizanski zločin pominjan isključivo pod ovim eufemizmom. Inače, Komunistička partija Jugoslavije, od samog osnivanja 1920.godine, djelovala je ilegalno jer je kralj Aleksandar zabranio njen rad. Povremeno bi neko od njenih članova izvršio atentat na nekog od visokih predstavnika novostvorene države.“

U Crnoj Gori, Komunistička partija Jugoslavije, razvijala se kao sastavni dio centralizovane jugoslovenske partije. Na Kongresu ujedinjenja raznih socijalističkih, radničkih i ljevičarskih organizacija, održanom 20 – 23 aprila 1919. u Beogradu dobila je ime Socijalistička partija Jugoslavije. Drugi Kongres održan je u Vukovaru 20 – 25 juna 1920. i donešen je Program i promijenjeno je ime u: Komunistička partija Jugoslavije. Komunisti su se zalagali za ostvarenje sovjetske republike a to znači uspostavljanje diktature proleterijata u obliku sovjetske vlasti. Đed Luka je govorio o iskustvu Oktobarske revolucije pa onda o klasnoj borbi kao opštem mjestu komunista . „Jedinstvo proletera svih zemalja i ostvarivanje ideala besklasnog društva bio je konačni cilj.“ Luka je objasnio zašto u socijalnoj osnovi crnogorskog društva to nije moglo biti ukorijenjeno – jer su nosioci komunističke ideje bili intelektualci, studenti i srednjoškolska omladina pa tek onda radnici i seljaci. Na izbornoj listi 1920. nije bilo radnika…

Inače, politički život u Crnoj Gori između 1918. i 1941. godine, bio je pun sukoba zbog novih političkih partija. Osnovane su: Narodna radikalna stranka, Demokratska stranka, Jugoslovenska republikanska stranka, Savez zemljoradnika, Crnogorska stranka, Komunistička partija. Bilo je to vrijeme sukoba: parlamentarnih i vanparlamentarnih, brojnih žrtava političkih obračuna. Vrijeme bolesne polarizacije društva. Crna Gora utopljena u Srbiju imala je od 7 do 13 poslanika; u jugoslovenskoj Skupštini bilo je između 419 i 319 poslanika. Bilo je 39 jugoslovenskih vlada u ovom periodu.

Đed je citirao Šerba Rastodera i na jednostavan jezik preveo riječi ovog izuzetnog istoričara: „U periodu od 1918. do 1920. stranačku polarizaciju potisnuo je u drugi plan sukob pristalica bezuslovnog ujedinjenja. Prosta polarizacija ZA i PROTIV izazvaće raskole koji su išli do porodice, produbiti granice socijalne bijede i ekonomske stagnacije, proširiti okvire političkog i nacionalnog romantizma na koji će se naslanjati tradicionalni refleks olakog shvatanja problema, nihilizam prošlog i glorifikacija budućeg. Dolazi do naglih promjena u svijesti ljudi.“

Naredna stranica