MONODRAMA O NEZNANJU

Ulazi profesor maternjeg jezika i književnosti u učionicu i s vrata pozdravlja učenike jer ih voli:“Đe ste rudari? Jeste li što stigli da čitate liše fejsbuka, instagrama i tvitera? Ostajete li danas na čitanju?”

SVI UGLAS: Ostajemo!

PROFESOR: Bravo. Znači, zajedno smo, do 9 večeras. Nahranili ste organizam, nekim pecivom? Vratiće vam se koncentracija, viđećete, ali ja vam moram neke događaje iz istorije pokazivati. Ne može se književno djelo bez toga razumjeti. Ne bismo bili zaglavljeni u dogmi da znamo istoriju ljudskog roda. Svi ti ratovi su se vodili zbog teritorija i sujetne potrebe za pokoravanjem! Viđećemo. Jedan car dođe s vojskom u jedan grad i okolna sela i sve one koji mu se protive potuče oružjem koje ima i onda od tog naroda traži da mu plaća porez da mu od onoga što ima daje polovinu ili sve. Da znamo istoriju barem svojih predaka, da smo analizirali greške naših đedova i prađedova ne bi niko mogao da nas laže a mi mu vjerujemo; ne bi nam se desilo da nam neki političar priča o ekonomskoj samostalnosti Crne Gore jer je on vidi kao startup.

UČENICA: Startup?

PROFESOR: Jedan bivši ministar dovešće, on i njegov drug, strane investitore koji će od radnika napraviti najamnike ili robove. To je njegov prethodnik, sa družinom, uradio kad je prodao Telekom, Pivaru u Nikšiću, Aluminijski kombinat u Podgorici, Duvanski u Podgorici, Željezaru Nikšić… Od te prodaje on i njegova družina su zaradili novac jer su ih kupci tih preduzeća morali dobro častiti. A te fabrike su gradili vaši đedovi. Vlast je jednostavno tu imovinu prepisala na državu, 1990.godine, društvena imavina postala je državna i onda u ime države vlast je prodavala i bogatila se. Mi, stanovnici, smo ostali bez imovine, pretvorili su nas u sirotinju. Iz socijalizma smo ugurani u kapitalizam. Vlast je postala kapitalista jer su utripovali da su oni država. Je li to naredila Evropska unija ili Amerika? Razmislićete kod kuće kad budete pisali domaći zadatak na temu: ko je nama kriv što ne učimo iz grešaka? Možete i da filozofirate… Pripremite za sljedeći čas te domaće zadatke. Samo dvije rečenice o startupovima, moram, još, reći. To su firme koje se temelje na novim tehnologijama (kao instagram ili vatsap). Koncentrisane su oko malog broja ljudi koji za svoju kreativnu ideju traže sponzora a taj njihovu ideju naknadno prisvoji i profitira od nje jer raspolaže sredstvima proizvodnje. Propagandom se nameće da na ovaj način kreativni ljudi „pokoravaju svijet“ dok je riječ o prodaji i preprodaji kreativnosti.

UČENICA: Ja ne znam šta je tranzicija?

PROFESOR: Lijepo što si hrabra jer samo takvi znaju šta ne znaju i to otvoreno kažu. Tranzicija iz socijalističke u kapitalističku privredu! Sprdnja jedna, strašno poniženje kroz koje, evo, prolazimo mi koji imamo malo više od 30 godina. Živjelo se na ovim prostorima, od 1945. Do 1991. u SFRJ. Imali su ljudi moćnu privredu. Vaši đedovi i babe su radili u tim fabrikama i zarađivali plate. Neko je pravio djelove za mašine, neko je šio košulje, pidžame, odijela, neko je pravio protivgradne rakete. Vaši đedovi i babe išli su na posao i svi su jednako živjeli. Nije bilo bogatih i siromašnih. Taj društveni sistem se zvao socijalizam. Evropi se nije svidio taj socijalizam pa se godinama pripremala da ga uništi. Željeli su da nas uvedu u kapitalizam, da naprave od našeg naroda sirotinju, na jednoj strani i bogataše, na drugoj samo da bi se održao nesmetan promet kapitala… Pao je taj čuveni Berlinski zid koji je bio sagrađen da bi jedan dio grada Berlina bio socijalistički a drugi dio kapitalistički… Njemačka je kažnjena bila zbog Hitlera koji je izazvao Drugi svjetski rat. Njemački vođa nacističke partije, povezan sa krupnim kapitalistima svoga doba, zamislio je Njemačku kao veliku silu koja treba da pokori cijelu Evropu. I zato je Njemačka poslije rata, 1945., bila podijeljena na istočnu i zapadnu – pa smo imali i istočni i zapadni Berlin. Istočni socijalistički a zapadni kapitalistički. Njemci su za Hitlera bili posebna rasa i imali su pravo, mislila je ta avetinja da Njemci treba da vladaju ostalim narodima. Takvog bolesnika da zavodi njemački narod jer su se plašili socijalizma, pustili su Amerikanci i Englezi i fašizam je zavladao u Evropi.

UČENICA: Kad je srušen taj Berlinski zid? Ko ga je srušio i zašto?

PROFESOR: Novi svjetski poredak. Neki bogati ljudi, kapitalisti, vodili su tihi rat godinama i godinama jer im se socijalizam u Jugoslaviji, Sovjetskom savezu, Rumuniji, Bugarskoj, Mađarskoj, Poljskoj, Istočnoj Njemačkoj i još poneđe, nije sviđao i konačno su uspjeli 1989. Jednakost među ljudima, socijalna pravda im je smetala. Morate čitati ”Tihi don” od Šolohova ako želite da saznate kad i kako i zašto je krenula socijalistička revolucija, koliko je trajala. Zašto su neki ljudi nazvani komunistima i kakva je to ideja, čija ideja? Zašto je komunistički pokret bio jak, u CG? Bez čitanja vrijednih, ozbiljnih knjiga, nema realne slike stvarnosti.

UČENICA: Moram vam se pohvaliti. Uspjela sam da pročitam Velikog inkvizitora, tačnije prvu knjigu Braće Karamazovih.

PROFESOR: Divno! Kad si to radila?

UČENICA: Sinoć nijesam mogla ništa drugo raditi. Mislim da je Ivan poludio jer ne vjeruje u ljubav.

PROFESOR: Nevjernici mogu da polude, ali, ne znam da li uopšte ima nevjernika. Pa i oni koji misle da ne vjeruju isto vjeruju – da ne vjeruju… Komplicirano. Mogli bismo večeras krenuti s Karamazovima. Ti da nam čitaš. Da vidimo kakva su to tri brata: Aljoša religiozan, Ivan intelektualac koji u sve sumnja i Mitja, duša koja sagorijeva u plamenu sopstvenih nagona. Šta Ivan priča Aljoši u poemi Veliki inkvizitor. Zašto on ne može da vjeruje… Upoznaćete jednu porodicu iz 19. vijeka koja možda liči na vašu porodicu, iako se radnja dešava u vrijeme carske Rusije. Ali, vi treba da znate kad su nastale vjerske institucije u Crnoj Gori, zašto su nastale pa se ugasile pa se ponovo rađaju jer su ljudi postali uplašeni za svoj jadni, mali, život… Znate li koji su narodi živjeli na ovom području prije 2 hiljade godina, zašto su oni tu živjeli?

UČENICA: Preci Crnogoraca? Mislite ko je prije Crnogoraca u Crnoj Gori živio?

UČENICA 2: Srbi, zna se…

PROFESOR: Možda je to tvoj prađed rekao svom sinu – tvom đedu, ali ozbiljne knjige, istorijske zbore nešto drugo; preci Crnogorca su Sloveni koji su se naselili u nekadašnju rimsku provinciju Prevalis. Bilo je to u šestom-sedmom vijeku nove ere, dakle, prije 13 – 14 vjekova. Njihova prapostojbina je Polablje, prostor istočno od Karpata. Oko Dnjepra i Dnjestra su, eto, živjeli preci Crnogoraca. Prostor u koji su došli i nastanili se, bio je ograničen Bokom Kotorskom, rijekama Pivom, Tarom i Drimom. Tu je, kad su došli Sloveni, živjelo hristijanizovano ilirsko-rimsko stanovništvo. To je oblast rimskog grada Duklje i države Duklje. Naravno, Sloveni su se pomiješali s tim narodom i nastao je amalgam. Znamo li što je amalgam? Prvo mi na to pitanje odgovorite pa onda na drugo: Otkud Rimljani u Crnoj Gori? Kad je nastao Rim?

Ćutanje

PROFESOR: Ajmo, preko gugla do informacija. Ukucajte ono što ne znate.

UČENICI TRAŽE, PROFESOR SE ODMARA OD PRIČE

UČENICA 5: Pa iz hemije smo učili o amalgamu, smješi žive s drugim metalom.

PROFESOR: A kad idete kod zubara pa vam on stavlja amalgam – plombu. Kakva je to smješa? Mora da nemate plombe, ali kad vam zubar bude popravljao zub treba da znate da se radi o mješavini srebra, kalaja i žive. Onda u figurativnom smislu amalgam moze biti neka mješavina nekoliko naroda. To se stalno događa na ovoj našoj planeti.

UČENIK 5: Ja sam zapamtio da je Rim nastao 753. godine, prije nove ere, uz rijeku Tibar, 7 brežuljaka na kojima su se gradile kuće. Sela po brežuljcima.

PROFESOR: Onda se pojavio jedan narod po imenu Etrurci i oni su sve ljude iz tih sela ujedinili. U ovoj našoj Crnoj Gori živio je, mnogo prije Etruraca jedan narod kojeg su Rimljani, rimska vojska, uništili. Postoje materijalni dokazi koji o tome govore. Dakle, 2 hiljade godina prije nove ere. I kad dodamo ove 2 hiljade nove ere dobijamo jedan, za mene, veliki broj. Kakvi su to ljudi bili, šta su ti ljudi na ovim prostorima jeli, šta su pili? Šta su radili prije 4 hiljade godina? Možete li da ih zamislite? Ajde ukucaj (govori učeniku) Iliri da vidimo šta iskače.

UČENIK 1: Iliri (traži na telefonu)

UČENIK: Kao i ostali stari narodi u Mesopotamiji…

PROFESOR: ….Ima i kod nas jedna, u Crnoj Gori, Mesopotamija. Ko je god išao od Kolašina, prema Podgorici, morao je tuda proći. Gledate li vi imena mjesta kroz koja putujete ili nemate kad?

UČENIK 3: Naša Mesopotamija. Đe je to?

PROFESOR: Neću da vam kažem. Pitajte roditelje… Ne možete voljeti ženu koju ne poznajete. Tako vam je i sa zemljom… Etrurci ujedinjuju stanovnike sela. Nastaje Rimska republika pa poslije Rimsko carstvo. Dobro bi bilo da Stanislava i Petar održe mini predavanje za sledeći čas: ona o Rimskoj republici a Petar o Carstvu. A Marko o Ilirima koji su mnogo prije Rimljana živjeli. Dakle, na području današnje Crne Gore, prije 4 hiljade godina živio je jedan narod. Imali su državu koju su rimske vojskovođe uništile, prije 2200 godina. Ajde sračunajte kad je to moglo biti, to porobljavanje Ilira. Dok vi računate ja ću vam pustiti jednu moju omiljenu pjesmu koju sam slušao u vašim godinama. (pušta ”Tko zna” od Josipe Lisac)

UČENIK: Oni su, na prostoru današnje Crne Gore izgradili plemensku organizaciju koja je kasnije prerasla u državu Iliriju. Prvo su Grci pokušavali da pokore Ilire. Nekoliko vjekova trajala je borba, i uspjeli su da uspostave kolonije kao što su Butua (Budva) i Olcinijum (Ulcinj). Iliri su pozvali Rimljane u pomoć a ovi su htjeli da ih pokore. Prvi pohod na ilirsku državu počeo je 229. prije nove ere. Ako na 2023. dodamo 229 koliko to ispadne? 2252? Od 229 do 168 koliko je godina? Unazad računajte. Znači 61 godinu su rimske vojskovođe osvajale Iliriju.

PROFESOR: Rimljani su razorili državu Iliriju, zbog nečega. Ne zna se koliko je stanovnika preživjelo ali se zna da su Rimljani doseljavali mnogo svojih ljudi. Bio je to proces romanizacije koji je trajao nekoliko vjekova. I tako je početkom prvog vijeka ove ere teritorija ilirske države bila u sastavu rimske provincije.

PROFESOR: I, kako se zvala, ta provincija?

UČENIK: Našao sam jedan film o Ilirima! Ja bih da ga pustim.

PROFESOR: Ajde.

PRAVI SE KRUG OKO TELEFONA. IDE FILM „TRAGOVI PROŠLOSTI: ILIRI NA TERITORIJI CRNE GORE”

PROFESOR (dok traje najava) Prije 2 hiljade prostor u koji je bila smještena Crna Gora imao je naziv Dalmacija. I, onda, krajem 3 vijeka, tačnije 297. godine od jednog dijela provincije Dalmacija formirana je nova provincija Prevalis ili Prevalitana koja je obuhvatala teritoriju današnje Crne Gore. Po najbrojnijem plemenu Dokleati nazvana je Doklea. (ide film O Ilirima koji je našao učenik)

PROFESORICA: Pogledajte, još jednom, kod kuće. I obavezno nekoliko rečenica zabilježite, koje ćemo ocijeniti. Desila se kriza Rimskog carstva? Ima li dobrovoljaca, da me zamijeni?

UČENIK: U 4. vijeku naše ere, dešava se velika kriza Rimskog carstva. Rimski car Teodosije I odlučuje 395 godine da veliko carstvo podijeli na dvojicu svojih sinova: Honorija i Arkadija. I bilo je tako. Honorije je dobio zapadni dio a Arkadije istočni dio carstva. Mi, u Crnoj Gori, to jest naši preci pripadaju Arkadiju, istočnom carstvu koji će se kasnije nazvati Vizantija.

PROFESOR: Nijesu to naši preci. Sloveni su naši preci.

UČENIK: Mislite ona neartikulisana rulja što je ulećela u 6 – 7 vijeku?

PROFESOR: Istina, Sloveni su rušili sve pred sobom. Ovaj prostor pripadao je vizantijskom carstvu i vizantijska vojska nije mogla da ih zaustavi. Ogromni broj Slovena naselio se na Balkansko poluostrvo. Zapadno Rimsko carstvo živjelo je 81 godinu a istočno – Vizantija, konačno je uništeno padom glavnog grada Bizanta ili Carigrada 1453. Turci su ga razorili i osvojili.

UČENIK: Zna li se koliko je vizantijsko carstvo imalo stanovnika?

PROFESOR: Vjerovatno neđe i to piše, ali ja ne znam broj stanovnika. Pogledaću, ima li to zapisano jer je zbog stalne seobe naroda to bilo teško zapisati. Znam da je Vizantija bila ogromno carstvo i u njemu da su živjeli mnogi narodi koji su među sobom ratovali, ali i protiv carevine, u čijem sastavu su bili.

Moram da se vratim, malo, unazad, na godinu 395 –tu, kada se desila podjela Rimskog carsta, o kojem je govorio vaš drug i pomenuo tu značajnu 395 godinu. Nemojte zaboraviti tu godinu. Dakle, područje današnje Crne Gore pripalo je Arkadiju, sinu cara Teodosija I. Prolazi sto-dvjesta godina, smjenju se carevi i na granice Vizantije nadiru Sloveni. Vizantija nije mogla da zaustavi prodor slovenskih plemena na Balkan. Zahvaljujući slabostima vizantijskog odbrambenog sistema slovenska plemena su početkom sedmoga vijeka trajno naselila Balkan. Prvo su zauzeli podunavske provincije carstva a zatim pošli na obale Jadrana. Sredinom sedmog vijeka oni su postali dominantna etnička skupina na Balkanu pa je vizantijska vlast morala da im nađe mjesto u carstvu. Prvo je, kao što to obično biva, pridobila njihove plemenske vođe tako što im je dala titule i vlasništvo nad zemljom.

UČENICA: Za koji od slovenskih naroda koji su naselili Balkansko poluostrvo možemo reći da su preci Crnogoraca?

PROFESORICA: To su oni Sloveni koji su došli s prostora istočno od Karpata, oko Dnjepra i Dnjestra. To su oni Sloveni koji su naselili rimsku provinciju Prevalis, grad i kneževinu Dokleu koja je kasnije malo izmijenjena ime, u Duklja. Sloveni su je tako nazvali. I Konstantin Porfirogenit, vizantijski car, te pretke Crnogoraca naziva Dukljanima.

UČENICA: I, kako su ti Sloveni živjeli?

PROFESOR: O prošlosti Dukljana osmog i devetog vijeka nema mnogo podataka. Zna se da je početkom devetog vijeka formirana kneževina koja je bila podređena vizantijskoj upravi. Postoji sačuvan pečat dukljanskog kneza Petra u vrijeme vizantijskog cara Vasilija I. Kad je bugarski car Simeon porazio carsku vizantijsku vojsku 896-e godine zavladao je velikim dijelom Balkana. On je 913-e došao do zidina Carigrada i primorao carigradskog patrijarha da ga proglasi za cara. Četiri godine kasnije, 917-e godine, car Simeon zadao je najteži udarac Vizantiji, stekao je nezavisnost od Vizantije.. Šta se dešava s našim precima koji žive u kneževini Duklji? Na zapadnoj granici Bugarskog carstva nalazila se kneževina Duklja koja je, eto, zahvaljujući Bugarskom carstvu stekla nezavinost od Vizantije. Ta nezavisnost kneževine Duklje trajala je do kraja desetog vijeka. Tada Duklju napada makedonski car Samuilo. To je vrijeme kada je vladao knez Vladimir a teritorija njegove države prostirala se između rijeke Bojane i Boke Kotorske, tačnije između jadranske obale i gornjeg toka rijeke Morače. Vladimir je tražio podršku od vizantijskog cara jer se plašio makedonskog cara Samuila. Vladimirovi poslanici nijesu stigli do Carigrada. Samuilo je osvojio Drač i 997-e napao Duklju. Prvi sukob makedonske i dukljanske vojske bio je oko rijeke Bojane, tamo đe je sad nudistička plaža i đe se vi kupate. Makednoska vojska je pobijedila kneza Vladimira i zarobila ga i povela u Prespu. Tamo se Samuilova ćerka Kosara u njega zaljubila. I to je zapisano u Ljetopisu popa Dukljanina… To je ona lijepa, ljubavna, priča o Vladimiru i Kosari. Taj Vladimir je ubijen na prevaru. Hrišćani su ga proglasili za sveca i njegov kult je bio rasprostranjen u Duklji, Albaniji i Makedoniji. Hrišćanska crkva se 40 godina poslije njegove smrti podijelila na istočno i zapadno, čuvena 1054. godina. Inače, mošti svetog Vladimira su 1215. prenešene u Elbasan. Albanski feudalac Karlo Topija radi razvijanja kulta Svetog Vladimira podigao je 1381. crkvu u Elbasanu u kojoj su pohranjene mošti Svetog Vladimira i tu se i danas nalaze.

UČENIK: Vladimirove kosti su u Albaniji? Što nijesu kod nas?

PROFESOR: Dvije države koje imaju mnogo toga zajedničkog, Albanija i Crna Gora, ne mogu da se dogovore.

UČENICA: Kad je hrišćanstvo krenulo u Crnoj Gori?

PROFESORI: Prvo bi trebalo znati kad je i đe nastalo hrišćanstvo. Kad je krenuo crkveni život u CG? Pomenula sam provinciju Prevalis i kneževinu Dokleu koja je postojala u 5. vijeku, prije dolaska Slovena. Zapamtite godinu 451. Bio je tada jedan biskup u današnjoj Podgorici i zvao se Evander. Stolovao je u današnjem naselju Doljani a kad su stigli Sloveni on je morao bježati na drugi lokalitet, u Martinićku gradinu, kod Spuža današnjeg. To u svojim spisima pominje Konstantin Porfirogenet, vizantijski car…

Vrijeme intenzivne hristijanizacije doseljenih Slovena, dešava se u 9-om vijeku. To je znači vrijeme prije čuvenog raskola između crkava Rima i Carigrada. Morate ili trebalo bi da znate dukljanska biskupija je uzdignuta u rang nadbiskupije u vrijeme dinastije Vojislavljevića. Prvi Vojislavljević bio je pomenuti Vladimir ali dinastija se po Vojislavu naziva.

Ako ćete da zvučite pametno onda obratite pažnju na jedan izraz: jurisdikcija! Dakle, pod jurisdikcijom dukljanskog nadbiskupa bile su ne samo Duklja nego i Raška, Bosna, Travunija i Zahumlje. Zašto je Nadbiskup Ivan morao da ode iz Duklje pa se Dukljanska crkva pripaja Splitskoj nadbiskupiji? Vraćam se na dinastiju Vojislavljevića koja je vladala Dukljom od desetog do kraja 12-og vijeka. Dinastija je dobila ime po knezu Vojislavu, moćnom vladaru ove porodice. Knez Vladimir, onaj Kosarin muž što je proglašen za sveca bio je stric Vojislavljev ili brat od strica. Dakle, nakon smrti Vladimirove, Vojislav postaje dukljanski knez. To je u vrijeme od 1018-e do 1043-e godine. On je zbacio vizantijsku vlast i proširio teritoriju Duklje na Travuniju (današnja južna Dalmacija i istočna Hercegovina) i Dračku oblast (Drač je danas grad u Albaniji) i zbog toga je zaslužio da se po njemu naziva prva dinastija naših predaka. Veliki vizantijski car Vasilije II umire 1025. Nije imao đecu. Na njegovo mjesto dolazi brat mu Konstantin VIII. Imao je 3 ćerke. Nije se sjetio da ih uda ranije. Prije smrti 1028. godine udao je Zoju u 50-toj godinini za carigradskog Eparha Romana Argira, od 60 godina. On, taj Roman, vladao je poslije tastove smrti. To je veoma značajno za ondašnju, našu državu Duklju. E, kad je Roman krenuo da zlostavlja ženu Zoju – bio je ubijen u kupatilu. Na dan njegove smrti Zoja se udala za mladića, seljaka, koji je postao car Mihailo IV. Kad je prestao da se zanima za nju, ženu Zoju, poslije 7 godina braka i vladavine, nađen je mrtav 1041., opet u kupatilu. Dukljanski vladar, Vojislav, vladao je Dukljom u to vrijeme. Kad se Zoja po treći put udala 1042. bila je čuvena Barska bitka i Vizantija je pretpjela strašni poraz. Nadam se da ste zapamtili kratku istoriju naših predaka.

UČENICA: Najbitnije je znati da se prva dinastija te mješavine Slovena, Romana, Grka, Ilira naziva dinastija Vojislavljevića i da je trajala skoro 200 godina. Knez Vladimir pa onda Vojislav…

PROFESOR: …pa Mihailo, pa Bodin, pa Mihailo (sin Bodinov), pa Dobroslav (sin kralja Mihaila), pa Vladimir (unuk kralja Mihaila)… Đorđe je bio sin kralja Bodina, po kultu svetog Đorđa po kojem crkva pod Goricom nosi ime. Dakle, prva crnogorska dinastija Vojislavljevići, vladala je Dukljom od kraja desetog vijeka do kraja dvanaestog vijeka. Dinastija je dobila ime po knezu Vojislavu iako je prvi vladar bio knez Vladimir. Vojislav je konačno zbacio vizantijsku vlast, u vrijeme kastigulje, vizantijske carice Zoje. Vojislav je tada proširio teritoriju Duklje na Travuniju i Dračku oblast. Njegov sin Mihailo je prvi dukljanski vladar za koga se pouzdano zna da je imao titulu kralja i to priznatu od pape. Nasljednik kralja Mihaila je njegov sin Bodin. Bio je dukljanski kralj od 1082 do 1108. godine. On je, sa bratom Vladimirom, za vrijeme vladavine njihovog oca kralja Mihaila, osvojio Rašku a 1072., po naređenju oca pomagao je sa dukljanskom vojskom makedonske ustanike koji su se borili protiv Vizantije. Ustanici su ga u Prizrenu krunisali za cara, sa imenom Petar, nakon čega je postao vođa ustanka. Predvodio je ustaničku vojsku u Podunavlju i osvojio je Vidin ali je ubrzo doživio poraz od vizantijske vojske u Skoplju, i potom je bio zarobljen kod Taona na južnom Kosovu. U Vizantiji je kao zarobljenik proveo nekoliko godina. Prvo je zatvoren u Carigradu, u manastiru Svetoga Srđa i Vakha, a zatim kao sužanj odveden u Antiohiju (Sirija). Uspio je da pobjegne 1078. godine i po povratku u Duklju dobio je na upravljanje župu Grbalj sa Budvom. Oženio je 1081. godine Jakvintu, ćerku normanskog vladara iz Barija. Kad je umro njegov otac Mihailo 1082. godine on je postao kralj ali tek nakon sukoba sa svojim stricom Radoslavom koga je pobijedio i proćerao u Travuniju. Sukobljavao se i sa knezom Branislavom, sinom kralja Radoslava, ali je uz posredovanje barskog biskupa došlo do pomirenja. Kad je sredio unutrašnje prilike u zemlji preuzeo je pohode na Rašku i Bosnu. Te, 1084. godine Bosna i Raška ušle su u sastav Duklje. U osvojenu Rašku postavio je namjesnike, dva župana sa svog dvora: Vukana i Marka. U Bosni je Bodin za kneza postavio Stevana. U borbi protiv Franaka osvojio je čitavu dračku oblast (današnja Albanija). To je bilo 1085. godine a onda je taj grad morao predati Vizantiji.

Još je važno znati da je izdejstvovao od Rima da se barska biskupija podigne u rang nadbiskupije. On je uspostavio veze s Normanima, jednim jakim plemenom iz južne Italije jer se oženio se Jakvintom. On je bio u direktnom kontaktu sa predvodnicima krstaškog pohoda 1099-e godine. Za vrijeme njegovo Duklja je dostigla vrhunac u državnom razvoju. Obuhvatala je teritoriju od rijeke Vojuše do Neretve i od Jadranskog mora do sjevernih granica Raške i Bosne. Jeste li čuli za rijeku Vojušu, dugu 272 km, (Albanci je zovu Vjosa) koja teče od planina na sjeveru Grčke pa preko juga Albanije do Jadranskog mora.. Nema nijednu branu cijelim tokom. Kroz svoje vijugave meandre klokoće i huči. Divlja rijeka. Vlada Albanije je 26 januara prošle godine proglasila cijeli tok te rijeke parkom prirode… Nakon njegove smrti moć Duklje počinje da slabi. Nastupa period koji je trajao 80 godina čestih građanskih ratova i unutrašnjih sukoba u Duklji. Oko vlasti su se otimali braća od stričeva i stričevi i oni su potpuno razbili Duklju tako da je preovladao vizantijski uticaj, tačnije 1185-e Stefan Nemanja je osvojio Duklju.

Pitali ste me o počecima hrišćanstva. To nije moguće bez Rimskog carstva. Zapamtili ste godinu 395-u kad je ogromno Rimsko carstvo podijeljeno na Istočno i Zapadno. Do tada Rim je osvojio cio svijet. Veliki gradovi carstva bili su Aleksandrija, Antiohija (prijestonica rimske provincije Siriije), Korint, prijestonica rimske provincije Ahaje… Neću nabrajati previše gradova jer želim da se skoncentrišemo na Jerusalim, danas glavni grad Izraela. Jevreji su narod Biblije. Radi se o dvije religije: Stari zavjet – judaizam i Novi zavjet – hrišćanstvo. Grad Jerusalim, na Bliskom istoku, Rimljani su osvojili 63. godine prije nove ere. Područje današnje Crne Gore, tadašnja Ilirska država, bila je zgažena 168. prije nove ere i proces naseljavanja romanskog stanovništva tekao je ubrzano, takozvana romanizacija Ilira. Početkom prvog vijeka nove ere ilirska država je bila u sastavu rimske provincije Dalmacija. Da se vratimo na rimsko osvajanje Jerusalima, kad je rimski vojskovođa Pompej, ušetao u Jerusalimj, 63.godina prije nove ere. Dvadeset godina kasnije Rimljani postavljaju Iroda, za kralja Jevreja. On je počeo obnovu hrama, koji je sagradio čuveni jevrejski car Solomun, 9 vjekova unazad. Ko zna koliko puta je rušen taj hram posvećen jednom bogu čije ime narod nije smio pominjati, zbog velikog strahopoštovanja. U jerusalimskom hramu sveštenici su obavljali službu bogu (Jehovi) u kojeg su vjerovali. Hram je bio ogromna građevina, dugačka 150 metara, široka 100 metara.

U taj obnovljeni hram jednoga dana došao je mladi čovjek po imenu Isus i ispsovao sadukeje i fariseje koji su slavili Jehovu. Istorija kaže da je rimski namjesnik u Judeji, današnjem Izraelu, bio Pontije Pilat. To je prvi vijek nove ere. Pontije Pilat je tada, punih 10 godina, bio namjesnik. Dakle, u vrijeme njegovog vladanja Isus je propovjedao. Imao je 31 godinu kad je počeo i nakon 3 godine je razapet. Istorija kaže da je propovjedanje Isusovo krenulo od 27 godine i trajalo do 30 godine, prvog vijeka. Sveštenicima onoga doba Isusove propovjedi se nijesu sviđale i oni su željeli njegovu smrt. Namjesnik Pontije Pilat im je u tome pomogao. Isus je razapet na krst. Mnogi pisci su bili ganuti tom kaznom i pisali su o tome. Vaša drugarica je pomenula Velikog Inkvizitora. To je poema u romanu Braća Karamazovi. E, tu se vodi velika rasprava o Bogu koga nema, misli Ivan, jedan od trojice sinova. Mlađi brat Aljoša, vjernik, sluša priču svog brata ateiste. To ćemo danas pročitati a prije toga moram nešto reći o ranom hrišćanstvu.

Prva hrišćanska zajednica, od 50 ljudi, nastala je poslije Isusove smrti. O religiji koju je prije 20 vjekova osnovao Isus iz Nazareta, Jevrejin po tijelu, piše u Novom Zavjetu, Hrišćanskoj Bibliji. Tamo su četiri Jevanđelja: po Mateju, po Marku, po Luki i po Jovanu. U njima su opisani život i djela Isusova. U drugom dijelu Novog Zavjeta su Djela apostolska. To su poslanice, pisma: Pavlova (14), Jakovljeva (1), Petrova (2), Jovanova (3), Judina (1) i Otkrivenje Jovanovo.

Sve knjige Novog Zavjeta napisane su, rukom, na grčkom jeziku. I Grčka, u kojoj je nastala evropska filozofija i književnost bila je pokorena od Rimljana, ali, eto, ta velika vojna rimska sila uvažavala je grčki jezik. Bitno je da znate da je današnji, moćni plod kolonijalnizma, Izrael, bio pod rimskom vlašću, prije 2 hiljade godina i da su veličanstveni Hram, koji je gradio Solomun – srušili. Ali, jedan čovjek, toga doba, po imenu Isus, rođen u Vitlejemu, pobunio se. Nije mu se sviđalo propovjedanje judaizma, naročito mu se nijesu sviđali sveštenici toga doba. Rimljani su mislili da on propovijeda jer mu se njihova vlast ne sviđa pa su ga uhapsili i na kraju kaznili. Pomoću domaćih slugu, onih koji su prihvatali rimsko ropstvo, uhapsili su ga. O njegovom životu, pričama koje je pričao, zapisali su neki ljudi u jevanđeljima. Riječ jevanđelje je grčka i znači: radosna vijest! Sva četiri su slična i evo, ja bih da vas upoznam sa jednim jevanđeljem, da vidite o kakvoj vjeri je Isus pričao. Ja ću vam čitati i objašnjavati.

Bosiljka Kankaraš