Mihailo Lalić

Mihailo Lalić rođen je 7. oktobra 1914. u Trepči kod Andrijevice. Potiče iz seljačke porodice, od oca Todora Lalća (Dabetića) i majke Stane, rođene Bajić (iz sela Mašte, Polica). Majka je umrla u epidemiji tzv. španskog gripa 1918; otac iscrpljen u tri rata, obolio u zarobljeničkom logoru Nađmeđer (Mađarska), umro od tuberkuloze pluća 1921; jedan brat (iz očevog drugog braka) Dušan umro 1942. kao zarobljenik u Pjaćenci, Italija. Maćeha Jaglika (rođena Bulatović-Tapušković, iz Rečina kod Kolašina) i stric Milutin, šumar, opterećen brojnom porodicom, pomogli su Laliću da se školuje. Osnovnu školu (1921.-1925) učio je u Trepči, gimnaziju u Beranama (1925.-1933). Beranska gimnazija je u to vrijeme bila oskudno opremljena, bez tehničkih nastavnih pomagala, ali je utoliko više u njoj cijenjena književna djelatnost. Neki profesori su se i sami bavili književnim radom (Dragiša Boričić, Batrić Marijanović). Drugi profesori su kod đaka razvijali ljubav za književnost i humanističke nauke (Đuro Pešić, Đoko Zečević, Ilija Popović, Stevan Marković) tako da je nekoliko njihovih vaspitanika u đačkim danima pokazalo značajne talente za pisanje, objavljujući radove u listovima i časopisima. To su Risto Ratković, Đuza Radović, Blagoje Kastratović, Manojlo Laban, Radovan Zogović, Vukajlo Kukalj, Milovan Đilas. Pod uticaj ovih svojih prethodnika Lalić se zainteresovao za književnost. čitao je Andrića, Boru Stankovića, Gorkog, Cankara, Krležu i Crnjanskog. Kao đak sedmog razreda (1931.-1932) pod uticajem Krleže i Galogažina časopisa „Literatura“, Lalić se zainteresovao za revolucionarni pokret, upoznao sa komunistom Svetozarom Popovićem i zajedno sa svojim istomišljenicima đacima (Branko Veljič, Milorad Piper, Milivoje Đilas, Mirko Arsenijević, Mihailo Vukićević) formirao kružok gimnazijalaca-marksista. Arsenijević je 1943. poginuo u Makedoniji i proglašen je za narodnog heroja. Milivoje Đilas je strijeljan ispod Avale 1942.

U jesen 1933. Lalič se upisao na pravni fakultet u Beogradu, će, s prekidima ostaje do 6. aprila 1941. Jedno vrijeme je radio kao raznosač mlijeka Studentske zadruge „Samopomoć“ (1937. do marta 1938). Kasnije je na preporuku književnika Živka Milićevića primljen na rad u ekspediciji „Politike“. Pred kraj 1939. dobio je posao reportera u dnevnom listu „Pravda“ đe je radio do aprilskog rata 1941. Istovremeno Lalić je učestvovao u radu poluilegalnih i ilegalnih organizacija revolucionarnog pokreta. Član SKOJ-a postao je 1935. (primio ga je Rifad Burdžović). Avgusta 1936. primljen je u članstvo KPJ Jugoslavije. Bio je član partijskog komiteta za Berane. Dobio je zadatak da formira Mjesni komitet u Anrdijevici. Formirao ga je i osnovao nekoliko partijskih ćelija. U proljeće 1938., kao sreski sekretar ilegalne studentske Narodne omladine, uhapšen je u Beogradu i ostao u istražnom zatvoru „Glavnjača“ i sudskom zatvoru „Ada Ciganlija“ blizu 6 mjeseci. Sud za zaštitu države oslobodio ga je zbog nedostatka dokaza. Jula i avgusta 1940. nalazio se u zatvoru u Andrijevici i Beranama. Ali i tada ga je Sud za zaštitu države pustio prije suđenja, zbog nedostatka dokaza.

Prvi književni rad, prozu o samoubici Jandalu Čehu štampao je Lalić u dnevnom listu „Pravda“ (1935) pod pseudonimom „Dabetić“. U „Pravdi“ je, potpisan punim imenom i prezimenom objavio jednu od svojih prvih priča „Ljubav Vulete Petrova“. Kratke priče („Obrad i Majo“, „Strah“) štampao je u „Mladoj kulturi“ i „Politici“ 1939. Prije toga objavljivao je pjesme i reportaže u „Studentu“, „Zeti“, „Mladoj kulturi“, „Našoj stvarnosti“, „Životu i radu“, „PTT“, i drugim listovima.

Poslije bombardovanja Beograda (6. april 1941). Lalić napušta Beograd pokušavajući da se uključi u vojnu jedinicu. Stiže do Crne Gore, đe ga je zatekla okupacija zemlje. Vrativši se u svoj zavičaj, on, prema partijskim direktivama, prikulja pružje, radi na pripremi narodnog ustanka i učestvuje u ustaničkim borbama na Crvenom prlu, Brezojevici i Novšiću. Od početka 1942. učestvuje u borbama protiv četničke reakcije kod Kolašina, na Markovoj glavi i Kraljevom kolu kod Mojkovca. Vraćen je na teren kao partijski radnik. Tokom ljeta 1942. ostao je usamljen. Bez veze i direktiva pada u ruke četnika koji ga odvode u kolašinski zatvor. U zatvoru ostaje od 2. septembra 1942. do 15. maja 1943. Najprije je osuđen od četničkog „suda“ na 10 godina robije a zatim na smrt odlukom vojvode Đurišića. U zatvoru ostaje sve do dolaska njemačke vojske koja je odvukla u zarobljeništvo i zatvorenike i razoraužane četnike. U zarobljeništvu, u Solunu (Grčka) ostao je Lalić od 8. juna 1943. do kraja avgusta 1944; kad je uspio da pobjegne iz logora i stupi u grčke partizane na Halkidiku. Odbjegli zatvorenici su organizovali svoj bataljon u kojem je Lalić bio izabran za zamjenika političkog komesara. Novembra 1944. sa svojom jedinicom stigao je brodom u Italiju. Prebacili su se iz Barija u Dubrovnik i privremeno se priključili Desetoj hercegovačkoj brigadi. Lalić je iz Dubrovnika upućen na Cetinje, na rad u list „Pobjeda“, đe je stigao početkom decembra 1944. Kasnije radi kao član Agitpropa, Pokrajinskog komiteta na oživljavanju kulturne djelatnosti (radio, Tanjug, pozorište). Tokom 1946. zajedno sa Mirkom Banjevićem i Jankom Đonovićem pokreće časopis „Stvaranje“. Krajem 1946. prelazi na rad u Beograd kao urednik „Borbe“. Kasnije prelazi u „Književne novine“ iz kojih biva otpušten zbog neposlušnosti. Ponovo vraća u „Borbu“ i radi kao urednik kulturne rubrike, a kasnije kao reporter. Godine 1955. napušta „Borbu“, pokušava da živi od književnog rada a potom stupa u izdavačko preduzeće „Nolit“ đe ostaje na dužnosti urednika sve do penzionisanja 1965.

Nakon više od godinu dana (1953. i 1954) Lalić je proveo u Parizu na studijskom putovanju đe je napisao roman „Zlo proleće“ 1953. za koji je dobio nagradu Saveza književnika Jugoslavije. Godine 1955. objavljena je prva verzija romana „Raskid“ a 1957. prva verzija „Lelejske gore“, koja je dobila nagradu Udruženja književnika Srbije. Za roman „Hajka“ Lalić dobija Oktobarsku nagradu Beograda, a za novu verziju „Lelejske gore“ Nolitovu i Njegoševu nagradu. Roman „Ratna sreća“ nagrađen je nagradom kritike („NIN“) i prvom nagradom Narodne biblioteke Srbije kao najčitanija knjiga Srbije. Lalić je za životno djelo dobio i nagradu AVNOJ-a 1947. a u tri maha dobio je Trinaestojulsku nagradu SR Crne Gore.

Kratki URL: https://zrcalo.me/?p=168

Objavio Urednik dana lis 31 2010. u kategoriji Lik i djelo. Možete pratiti sve u vezi ovog teksta putem RSS 2.0. Ako želite, prokomentarišite ovaj tekst