Jak je duh palanke

Šta je umjetnost a šta nije umjetnost? Ovim pitanjem se ljudi bave vjekovima. Da bi se razdvojilo žito od kukolja, odnosno validan sud od insinuacija, neophodno je uzeti u obzir mišljenje velikana umjetnosti jer su njihov rad kao i njihove ideje stubovi na kojim počiva kultura.

Želim da govorim o vajarstvu.

Henri Mur se smatra jednim od najvećih vajara moderne. Velika slava koju je doživio nije negativno uticala na njegov karakter. Naprotiv, Mur je za života skromno živio i gotovo sav novac koji je stekao ulagao je u svoju fondacju koja se bavi unapređenjem kulture i obrazovanja. Stoga su njegove ideje o vajarstvu veoma cijenjene od strane profesionalnog i talentovanog vajara. Izdvojila bih citat koji definiše temeljnu vrijednost vajarstva ali se odnosi i na umjenost uopšte.

”Sva umjetnost bi trebalo da posjeduje određenu misterioznost i da postavlja zahtjeve za gledaoca. Davanje previše eksplicitnog naslova skulpturi ili crtežu uklanja dio te misterije, tako da gledaoc skreće pažnju ka sledećem objektu ne čineći nikakav napor da razmisli o značenju onoga šta je upravo vidio.”

U jednoj sredini čiji kulturni život miruje ova ideja po svoj prilici ne važi. Izložba fan arta-a zbog toga prerasta u spektakl a neinformisani to nazivaju genijalnom umjetnošču. Čak se pojavlila i inicijativa da ova izložba ostane u Podgorici kao da se radi o kulturno-istoijskim spomenicima. Ne znam zašto je ideja kako Transformersi prenose poruku zaštite životne sredine preuveličana. Vajari odavno koriste materijal sa otpada da bi stvarali skulpture. Filosofija palanke dobija nastavak u vidu prostačkog i neargumentovanog izražavanja kojim se odgovara na komentare svih ljudi koji nisu očarani Baletićevim radom. Gledajući ovaj žalosni scenario postaje mi jasno zašto je toliko naših umjetnika otišlo iz Crne Gore bez želje da se vrati. Ova palanka je i našem najvećem živom vajaru udarila šamar ignorancije.

Nekada je u Nikšiću postajao Kameni grad. Kompleks sačinjen od velikih kamenih skulptura krasio je Nikšić 16 godina i ovo izuzetno umjetničko djelo je poklon Ratka Vulanovića. Za palanku je ovaj dar bio prevelika čast pa je (2008) morao biti uklonjen. Botanička bašta je navodno trebala da bude tu izgrađena. S obziorom na realizaciju, odnosno nerealizaciju jasno je da se radilo o pukom izgovoru za uklanjanje skulptura. Odnos prema radu ovog akademskog umjetnika je drugačiji u Beogradu. Za Kameni grad koji se nalazi na Adi Ciganliji, nazivan još i Srpskim Stounhendžom, Vulanović je dobio nagradu za skulpturu Matija Ban. Interesantno je navesti da je on dobitnik i nagrade Risto Stijović na jugoslovenskoj izložbi u Titogradu (1985).

Ironično, danas se na mjestu grada koji mu je dodijelio nagradu nalazi drugi grad koji slavi Transformerse kao vrhunsko umjetničko djelo. Između ove dvije izložbe, tj. izložbe u pravom smislu te riječi i izložbe fan art-a, desio se građanski rat. Ljudi bez vizije razvoja društva se i dalje nalaze na ključnim mjestima te onemogućavaju slobodni razvoj grada. Dozvoliće tek ponekoj ideji da se realizuje.

Kosta Kilibarda je imao fantastičnu metaforu za ovaj stadijum u kom se nalazi naše drušvo. Govorio je da: ”Pas kom daješ malo hrane najbolje laje i ujeda dok se dobro uhranjeni pas ponaša po svojoj volji i ne haje za gazdu.”Osvrnimo se malo bolje na tu metaforu kada vidimo ljude pune zahvalnosti kako klicaju i vatreno brane stvari poput Transformersa.

Šta su dozvolili sebi?

Milica Kankaraš