Čija je slika u KCCG-u?

U Kliničkom centru Crne Gore danas je ponovo okačena replika Kikerecove slike ”Kosovka devojka”. Međutim, ovaj mali potez menadžmenta KCCG-a izazvao je vrlo oprečne reakcije javnosti.

Neki crnogorski portali su prenijeli mišljenje Tijane Todorović, vizuelne umjetnice i doktora nauka, da menadžment bolnice ne zna kako je Kikerecova slika zapravo ”Sestra sa Vučjeg dola” jer je navodno knjaz Nikola zatražio to djelo od umjetnika te da je veliki Uroš Predić ”ukrao i iskopirao ovo djelo” da bi napravio svoju čuvenu ”Kosovku devojku”. Sa željom da se razjasni ovaj problem i spuste nacionalističke tenzije potpirene ovakvim konstrukcijama, evo nekoliko istorijskih činjenica.

F. Kikerez – Kosovka devojka, Hrvatski povijesni muzej

Ferdo Kikerec (Ferdinand Peter Quiquerez-Beaujeau) je francusko-mađarski slikar koji je živio u Budimpešti a potom u Zagrebu. Za  ”Kosovku devojku”, koja je nastala 1879-e, Kikerec je inspiraciju pronašao u slikama ”Fransoa Prvi u boju u Marinjanu” od Fragonara (Alexandre-Evariste Fragonard – ”François Ier à la bataille de Marignan”, 14 septembre 1515) iz 1836-e i ”Dorotja Perenji skuplja mrtve nakon boja u Mohaksu” od Petrića (Soma Orlai Petrics – ”Dorottya Perenyi gathering the dead after the battle of Mohacs”) nastale 1867. Danas se Kikerecova ”Kosovka devojka” čuva u Hrvatskom povijesnom muzeju. Kustosi HPM-a su napisali da je Kikerec: ,,…kompoziciju dovršio uzevši za model Zagrepčanku, ženu konjičkog pukovnika Goriczaya, promatrajući je na ulici i skicirajući potajno. Lik Pavla Orlovića rađen je prema navodima A. Kassowitz-Cvijić po liku trgovca Kočonde, koji je sliku naručio za reproduciranje, a prema podacima dr. Đure Kumičića po liku njegova oca, književnika Eugena Kumičića. Slika se nalazila u obitelji Kočonda, a 1947. ponudio ju je na otkup Miroslav Kostić, konjički pukovnik u penziji iz Zagreba. Društvo „Prosveta“ poklonilo je sliku Muzeju Srba u Hrvatskoj. Na prvoj umjetničkoj i umjetno-obrtnoj izložbi koju je priredilo Umjetničko društvo u Zagrebu 1879. izložio je Quiquerez dvije ilustracije narodnih pjesama, od kojih je jedna bila „Kosovka djevojka“.” Potrebno je napomenuti da je Kikerec bio na dvoru kralja Nikole do 1876-e godine i da je uradio niz izuzetnih slika i skica iz crnogorske stvarnosti. Obzirom na to da su Crnogorci u boj išli u najljepšoj narodnoj nošnji ne čudi otkud na Kikerecovoj slici upravo ova nošnja. Inače, zagrebački »Vienac« iz decembra iste te godine navodi da je knjaz Nikola od Kikereca zatražio da mu ilustruje ”Gorski Vijenac”.

Da bi se bolje razumjelo stvaralaštvo Kikereca i njegovih savremenika neophodno je sagledati i  širi istorijski kontekst. U 19-om vijeku na prostoru bivše Jugoslavije nastao je Ilirski pokret čiji ideal zajedničke države i jezika svih Ilira (Južnih Slovena) nastavlja da živi iako je zvanično zabranjen 1843. godine. Ovaj pokret je najveći procvat doživio u Hrvatskoj. ”Drugi talas” ovog pokreta u Hrvatskoj predstavljaju, pored ostalih, Kikerec, Meštrović, Rački. Svaki od njih je stvorio svoju verziju ”Kosovke djevojke”. U Srbiji su prije Uroša Predića ”Kosovku djevojku” naslikali Miloš Jeremić i Nikola Đurić. Obje slike su nastale 1910-e godine. Kako navodi kustos Muzeja grada Beograda: ,,Jedna od najpoznatijih Predićevih slika ‘Kosovka devojka’, započeta je pred svetski rat 1914. a završena po njegovom okončanju 1919. godine. Nastala je prema ikonografskom modelu slikara Ferda Kikereca iz 1879. godine. Predić se od 1914. bavio ilustrovanjem narodnih pesama, pa je i prvu verziju ove slike radio za Kolo srpskih sestara radi reprodukovanja na razglednicama u humanitarne svrhe. Drugu verziju je slikao za oleografsku reprodukciju koju je Adam Čaklović uradio u Zagrebu 1920. godine. Misija ove slike je bila patriotska i ostala više ilustrativno nego monumentalno delo. Predić je predstavio bojište neposredno posle Kosovske bitke 1389. godine, izvukavši u prvi plan devojku odevenu u narodno srednjevekovno odelo, koja pruža pomoć ranjenom srpskom junaku, pojeći ga vodom iz zlatnog putira. Istorijska kompozicija je smeštena u letnji pejizaž, u zoru, kada se na nebu rađa dan, a priroda budi procvetalim makovima. Statična kompozicija obiluje detaljima, palim borcima, realistički prikazanim.

Ova slika pripada malom broju istorijskih kompozicija koje Muzej čuva kao ilustraciju događaja iz srednjevekovne istorije Srpskog naroda. Besprekorno izvedena, slika je primer umetničkog shvatanja koje je ovaj slikar usvojio i negovao od završetka studija na Umetničkoj akademiji u Beču.”

Kao model za ovu sliku Predić je uzeo Leposavu Stanković i jednog dječaka (čije ime nije zabilježeno) iz Trgovačke škole.

Tužno je što neko ko ima titulu doktora nauka kao Todorovićka dozvoljava sebi da bez navođenja tačnih izvora napiše da je knjaz Nikola tražio sliku boja na Vučjem dolu, iako je ostalo zabilježeno da je zahtijevao od Kikereca da mu naslika ”Gorski vijenac”. Skandalozno je izjaviti da Predić ”ukrade i iskopira” sliku Kikereca.

Potrebno je da umjetnost prestanemo gledati kroz prizmu nacionalizma i ličnih predrasuda da bismo došli do njene suštine.

Milica Kankaraš

Kratki URL: https://zrcalo.me/?p=8658

Objavio Urednik dana sij 26 2021. u kategoriji Komentar, Novinarstvo. Možete pratiti sve u vezi ovog teksta putem RSS 2.0. Ako želite, prokomentarišite ovaj tekst