Cetinjska bogoslovija mora sačekati ulazak u prosvjetni sistem

Nije novina da vlada opšte rasulo u crnogorskom prosvjetnom sistemu. Preduzeta reforma od prije petnaestak godina nije dala gotovo nikakve rezultate a bolonjski proces i rektorovanje Radmile Vojvodić krupnim korakom su unazadili Univerzitet. Indikatora ne fali: univerzitetski profesor zna sa kojim opštim (ne)znanjem dolaze nove generacije.

Slobodno se može reći da su ministri prosvjete dosadašnjih Vladȃ Crne Gore svoj resor shvatili kao pustu formalnu birokratiju zarad predizbornog zatvaranja poglavlja za pristup EU. Obrazovanje i vaspitanje spalo je na same predavače koji su lišeni upliva u osmišljavanju studijskih programa. Imamo pojedinačne taktike dok je sveukupna strategija izostala.

Aktuelnoj četvoroministarski Bratić očito ne fali smjelosti da sprovodi svoje zamisli, što je u načelu dobro. Jedini problem tu je prizemna i neinventivna priroda njenih ideja. Naime, od svih gorućih tema crnogorske prosvjete najpreče joj se učinje uvođenje Cetinjske bogoslovije u obrazovni sistem Crne Gore.

Ne treba daleko ni ići. Loši rezultati na PISA testiranju, prezasićenost škola brojem đaka, loš kvalitet nastave na svim nivoima zavređuje tek sporadičnu pažnju.

U načelu, uvođenje vjerske srednje škole ne bi trebalo da bude toliko strana zamisao, pod uslovom da ista usaglašava svoj nastavni program sa nekim opštim mjerilima. Međutim, SPC po svojem nahođenju napravila je obrazovni program ove srednje škole, ne mareći za opšta mjerila – slično kao po pitanju poštovanja zakona.

Od predmeta koji imalo liče na standardne predmete tu su: Informatika, Srpski, Engleski, Ruski, Latinski i Grčki grčki jezik.

Većina predmeta ove škole su stručno-teološkog tipa i tu spadaju: Sveto pismo Starog zavjeta (I, II, III, IV), Katihizis (I), Biblijska istorija (I), Agiologija (I), Istorija hrišćanske Crkve sa pomjesnim Crkvama (I, II, III), Crkveno pojanje sa tipikom (I, II, III, IV), Crkvenoslovenski jezik (I, II, III, IV) Sveto pismo Novog zavjeta (II, III, IV, V), Osnovno bogoslovlje (apologija vjere) (II), Patrologija sa patristikom (II, III), Dogmatika sa uporednim bogoslovljem (III, IV, V), Istorija SPC sa narodnom istorijom (III, IV, V), Crkveno (kanonsko) pravo sa bračnim (III, IV, V), Liturgika sa liturgijskim bogoslovljem (III, IV, V), Pastirsko bogoslovlje sa misionarstvom (IV, V), Omilitika (IV, V), Pravoslavna pedagogika sa metodikom nastave (IV), Istorija religije sa sektama (IV, V), Himnografija (V), Pravoslavna etika sa asketikom (V), Organizacija Crkve sa administracijom (V).

Medresa, sa druge strane, je podijelila predmete na četiri područja: Jezičko (CSBH ili Albanski jezik, Engleski jezik i Arapski jezik) sa ukupnim fondom od 36/44 časova neđeljno, Prirodno-matematičko (Matematika, Fizika, Hemija, Biologija) sa fondom od 16 časova, Društveno (Istorija, Geografija, Filozofija, Psihologija, Sociologija) sa fondom od 12 časova, Multidiciplinarno (Osnovi informatike, Fiskultura) sa fondom od 10 časova, Vjersko (Kiraet, Akaid, Fikh, Ahlak, Tefsir, Hadis, Istorija islama) i konačno Izborno područje (Turski jezik, Logika, Etika, Pojedinac u grupi). Dakle, vidno je da iako ponaosob ponajveći fond časova ode na izučavanje predmeta vjerske prirode ipak oni ne zauzimaju većinu nastave. Formalno gledano, ovo omogućava medresi da pruža obrazovanje koje se bar donekle može svesti na opšta mjerila.

U Cetinjskoj bogosloviji, naime, imaju nekakve čudne, skoro pa standardne predmete poput Psihologije sa logikom, Opšte istorije, Istorije filosofije, koje su po prirodi škole upravljene strogo na pravoslavnu nauku. Kako u opisu predmeta zvanično piše: „Istorija Srpske pravoslavne crkve je neodvojiva od istorije srpskog naroda i zato se izučava kao jedan predmet.“ Kod nas se zaboravlja da etnofiletizam nije samo loša navika već jeres odnosno otpadništvo od hrišćanstva. Ipak, do te se mjere toleriše, kao što se vidi na ovom primjeru, da se može reći da je postala doktrina Srpske pravoslavne crkve. Kako reče premijer: „Vjerujem u jednu apostolsku Srpsku pravoslavnu crkvu“.

Prirodne nauke izgleda imaju drugorazrednu ulogu u poređenju sa pravoslavnom naukom, pa nijesu zavrijeđeli niti jedan predmet. Od društvenih nauka prihvaćene su one koje se mogu uklopiti u teološku i folklornu koncepciju. Nije ni ovo bez razloga: kako da se uporedo uči teorija evolucije i doslovno shvata Staro pismo kao što ga otac Joil shvata? Kako da sa fizikom i geografijom uskladimo Mojsijevo razdvajanje mora i Zemlju kao ravnu ploču? Treba li još da učimo sociologiju pa, ne daj bože, na Marksa nabasamo?

Bogoslovija svojim programom iziskuje petogodišnje obrazovanje. Možemo kovati u zvijezde do mile volje „pravoslavnu nauku“ ali ona se po ozbiljnosti i obimnosti nikada ne može mjeriti sa stotim dijelom matematike. Pa ipak, matematička gimnazija je četvorogodišnjeg tipa i ima manji broj stručnih predmeta. Rekao bi čovjek da nemaju šta učit na Teološkom fakultetu poslije ovoliko predmeta. Ipak, udžbenici koji su dostupni na sajtu jasno govore o niskim standardima.

Spor vjere i nauke umnogome nadilazi naše prilike, i ovaj odnos vremenom je oblikovao prirodu i jedne i druge. Tvrdnja da je glavni zaključak nauke da opovrgne postojanje boga je besmislena – isto kao shvatanje da nauka neizbježno podupire božje postojanje. Priroda njihovog odnosa mnogo je suptilnija. Vjera u smislu dogme često svojim učenjem unaprijed zadaje zaključke koje ne može kritički da sagleda.?! U duhovnom smislu nauka, kritičko razmišljanje mogu dovesti do sazrijevanja i mogućeg potpunog gubitka vjere jer se rađa sumnja. Nedostatak kritičkog razmišljanja i dogmatsko shvatanje prirode stvarnosti dovode do rađanja sujevjerja. Kako kod nas vjera prije svega ima karakter etničke pripadnosti to je još izraženije. U crkvenom učenju, uz duhovne pouke su pristune i političke dogme koje su u ozbiljnom sukobu sa istorijskom naukom. Da citiramo Istoriju SPC sa narodnom istorijom Dušana Kašića:

„Istorija srpskog naroda je nauka koja proučava i sistematski izlaže život srpskog naroda od vremena njegove pojave do danas.

Kako je Srpska pravoslavna crkva u punom smislu reči narodna crkva, jer je čvrsto vezana za narodni život, nemoguće je njenu istoriju odvojiti od nacionalne istorije srpske. Zato istoriju srpske crkve moramo proučavati u vezi sa nacionalnom istorijom, jer će se samo tako dobiti prava slika istorijskog razvoja i srpske crkve i srpskog narodnog života uopšte.

Istorija spada među društvene nauke zato što prikazuje razvoj društvenih odnosa u prošlosti, koji su u dugom kauzalnom lancu uslovili sadašnje društveno stanje. Proučavanjem ranijih društvenih zbivanja i mnogih teških situacija, koje su dobijale dobra i rđava rešenja, savremeno društvo uči kako treba u sličnim situacijama postupati. Zato je još u starini Ciceron nazvao istoriju učiteljicom života (Historia est magistra vitae). Naposletku, mi Srbi, izučavajući istoriju svoga naroda i svoje crkve razvijamo ljubav prema svome narodu i svojoj crkvi, koja je u narodu našem stvorila velika dela i divne spomenike, koji služe na ponos našem imenu.“

Ovakva i slična literatura, koja je dostupna na sajtu Bogoslovije, ima status udžbenika u ovoj školi. Ovakvo duhovno razumijevanje naroda nije ništa više nego političko razumijevanje crkve. Iz političkog ugla – ovo je klerikalizam, iz crkvenog – etnofiletizam. I na jedan i na drugi način je dostojno osude.

Cetinjska bogoslovija može da bude dio prosvjetnog sistema Crne Gore ako prihvati prosvjetu, što podrazumijeva neminovni raskid s praksom vještog miješanja crkvenih i političkih dogmi i ako dopusti razvoj kritičkog, objektivnog razmišljanja. U suprotnom, formalno priznanje sa ovako krnjim programom samo bi transparentnijim učinilo neznanje kojim oni ispraćaju svoje svršene učenike.

Mato Kankaraš

Kratki URL: https://zrcalo.me/?p=8634

Objavio Urednik dana kol 11 2021. u kategoriji Novinarstvo, Stav. Možete pratiti sve u vezi ovog teksta putem RSS 2.0. Ako želite, prokomentarišite ovaj tekst