Na ljetovanju

„Htio sam da prikažem onaj dio ruske inteligencije koji je izašao iz demokratskih slojeva i, dostignuvši izvjesnu visinu položaja u društvu, izgubio vezu sa narodom rodnim po krvi, zaboravio na njegove interese, na neophodnost da se život raširi na njega… Ta inteligencija usamljena stoji između naroda i buržoazije, bez uticaja na život, bez snage, ona osjeća strah pred životom, ispunjena podvojenošću, ona hoće da živi zanimljivo, lijepo i – spokojno, tiho, ona jedino traži mogućnost da opravda sebe zbog sramne neaktivnosti, zbog izdaje svog rodnog sloja – demokratije“ – pisao je Maksim Gorski njemačkom reditelju Maksu Rajnhartu objašnjavajući svoju dramu „Na ljetovanju“.

Za dramu „Na ljetovanju“ rečeno je da je „najčehovljevskija“ drama Maksima Gorkoga. Neposredno nakon premijere pojedini kritičari su otvoreno ukazivali na očigledne sličnosti – na planu kompozicije, atmosfere, likova i odnosa, scenskog prostora, dramskih situacija – između ove drame i čehovljevih komada, naročito „Galeba“ i „Višnjika“.

Pred gledaocima se odvijaju fragmentarne „slike“ i „scene“ iz života provincijskih „univerzitetskih umova“. Tu se, u ljetnjikovcu Sergeja Vasiljeviča Basova, okupljaju advokati, inžinjeri, ljekari (Baso, Suslov, Dudakov, Maria Ljvovna), njihove žene (Varvara Mihajlovna, Julija Filipovna, Olga Aleksejevna), đeca i rodbina (Vlas, Sonja), prisutan je i jedan zaneseni student (Zimin), zatim nadobudna domaća „moderna“ pjesnikinja (Kalerija), a pojaviće se čak i ugledni književnik iz grada (Šalimov). Slično čehovljevom „Galebu“i ovdje ima mnogo razgovora o književnosti.

U svojoj trećoj drami „Na ljetovanju“ Gorki napušta mračno „dno života“, atmosferu bezizlaznosti i promašenosti, skučeni prostor tjeskobe, memljivo konačište u kojem umiru i guše se „bivši ljudi“, i kreće prema astralnim visinama, među „univerzitetske umove“. On dovodi u ljetnji pejzaž i zelenilo, ljude koje ne muđe patnje svakodnevne vulgarne egzistecije, ljude site, lijepo obučene, po modi, obrazovane, dobro situirane, u zrelim godinama i u naponu stvaralačke snage. Okuplja ih oko jednog ljetnjikovca da bi svi zajedno uživali u čarobnim ljepotama prirode i ljetnje dokolice. To je ona drama o inteligenciji, iz zamišljenog ciklusa o kojoj je pisao u pismu Pjatnickom: „Gomila ljudi bez ideala, i odjednom! – među njima jedan – s idealom. Pakost, vika, urlanje, lomljava.“ Buka i bijes. Da bi se, na kraju, pokazalo da i „visine“ imaju svoje dno, bezizlaznost, promašenost, tjeskobu i svoje bivše ljude.

Režiju dramskog djela „Na ljetovanju“ uradila je Radmila Vojvodić, pozorišni reditelj, dramski pisac, univerzitetski profesor i dekan Fakulteta dramskih umjetnosti na Cetinju.

Predstava Radmile Vojvodić dešava se na privatnoj plaži. Lica je nešto manje nego kod Gorkog i pred nama se odvijaju fragmentarne slike i scene provincijskih umova. Izvanredna muzika kompozitora Žarka Mirkovića potpuno se uklopila u osnovnu ideju predstave. Svi glumci redom igrali su fantastično. I muzičari na sceni su dali svoj doprinos tako da je predstava u trajanju od dva sata, bez pauze, protekla nevjerovatno brzo.

J. M.